آشوب در راهبرد موازنه شرقی- غربی تل‌آویو
آشوب در راهبرد موازنه شرقی- غربی تل‌آویو
منتشرشده توسط معاونت بررسی و گفتمان‌سازی سازمان بسیج اساتید کشور
هفته پیش در اتفاقی ناگهانی روسیه اسرائیل را محکوم کرد که غزه را مبدل به زندان بزرگی کرده و جان بیش از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار فلسطینی را در خطر نابودی قرار داده است. همچنین جزئیاتی از آخرین حمله اسرائیل به سوریه را منتشر کرد که ضمن اعلام اعتراض و نکوهش آن خط و نشان‌هایی را برای مقابله با حملات بعدی تل آویو علیه دمشق کشید و اقدام به احضار سفیر رژیم صهیونیستی کرد. به‌رغم روابط گرم میان مسکو و تل آویو دلیل خشم مسکو علیه تل‌آویو چیست؟
تیغ دولبه
دوستی میان مسکو و تل‌آویو، بیش از آنکه مبتنی بر تاریخ و ارزش‌های مشترک باشد، نشئت گرفته از منافع و هزینه- فایده است. قریب به ۲ میلیون یهودی روس‌تبار در سرزمین‌های اشغالی زندگی می‌کنند و بر خط مشی‌های تل‌آویو در برخورد با مسکو تأثیرگذاری زیادی دارند. لابی صهیونیست‌ها در دستگاه سیاست خارجی روسیه نیز نقش فعالی از خود نشان داده است. با این همه تناقض زمانی نمایان می‌شود که از یکسو، تنوع در روابط خارجی و همسو نمودن جامعه بین‌الملل برای تل‌آویو به ویژه در مسائل منطقه‌ای و ایران‌هراسی، به لاینفک سیاست خارجی اسرائیل تبدیل شده و از سوی دیگر، رژیم صهیونیستی را متحد غرب و در جبهه آن‌ها جایمند نموده است. نگاه تل‌آویو به مسکو، از یک طرف حول موازنه‌سازی آن در روابط با اعراب و ایران سامان یافته و از طرف دیگر به عنوان اهرمی برای تنظیم روابط با ایالات متحده سامان دهی شده است؛ به ویژه با تنش‌ها و مخالفت‌های متعددی که میان صهیونیست‌ها و واشنگتن بروز کرده است. این مهم در دوره دموکرات‌ها بیشتر به چشم می‌خورد و به تل‌آویو فهمانده که نباید تنها متکی به غرب و ایالات متحده بماند.
در زمینه سیاسی، رژیم صهیونیستی غالباً مخالف متحدان خود نسبت به مسکو اقدام نموده است؛ اسرائیلی‌ها تا چند هفته گذشته، در مجامع بین‌المللی واکنش و رأیی علیه اقدامات روسیه به ویژه در بحران کریمه و جنگ اوکراین نداده بودند و در بُعد اقتصادی نیز محدودیتی برای ثروتمندان و تجار روس وجود نداشت که این رویکرد باعث فشار‌های زیادی از جانب متحدان غربی اسرائیل شده که اخیراً هم بیشتر شده تا وفاداری خود را به اردوگاه غرب نشان دهد.
این در حالی است که روسیه به اسرائیل به چشم شکافی در دیوار غرب نگاه می‌کند که می‌تواند با ورود به آن هم تنش‌ها با غرب را کم کند و هم از مزایای اقتصادی و تجاری آن‌ها بهره برد. همچنین یکی از اصول اساسی و مهم سیاست خارجی روسیه نشان دادن خود به عنوان قدرتی جهانی، مهم و مؤثر در اتفاقات بین‌المللی است. به همین علت روس‌ها کوشیده‌اند روابط‌شان را با تمامی بازیگران بر مدار تعادل و عدم جانبداری یا حمایت یکجانبه از یکی علیه دیگری تعریف کنند. این رویکرد در خاورمیانه، بین ایران و رژیم صهیونیستی به خوبی نمایان است جایی که مسکو خود را در این دیوار آتش یک میانجی و موازنه کننده تعریف می‌کند. نکته مهم در این زمینه برای کرملین «منفعت محوری» و نه «ایدئولوژی محوری» در روابط با کشورهاست. با این حال، برای تل‌آویو و مسکو ایجاد چنین موازنه‌ای در روابط چالش‌های زیادی به همراه داشته که اخیراً به شعله‌ور شدن تنش میان آن‌ها منجر شده است.
سربرآوردن اختلافات دیرینه
با وجود اینکه در بحران کریمه، تل‌آویو بر خلاف غربی‌ها به اقدام مسکو اعتراضی نکرد و در رأی گیری‌های ملل متحد شرکت نکرد یا رأی ممتنع داد، ولی در جنگ اوکراین این رویکرد ادامه نیافت. با آغاز جنگ اوکراین و تلاش برای کناره‌گیری از تبعات سیاسی آن در روابط با کرملین و حتی میانجیگری میان مسکو و کی‌یف، «یائیر لاپید» وزیر خارجه اسرائیل، روسیه را مرتکب جنایت جنگی در اوکراین خواند و با رأی مثبت خود علیه روسیه در شورای حقوق بشر سازمان ملل، با بسیاری از کشور‌های غربی همگام و باعث تعلیق روسیه از این شورا شد. کرملین در پاسخ علاوه بر اینکه سخنان یائیرلاپید و رأی اسرائیل در آن شورا را «مایه تأسف» و اقدامی «ضد روسی» نامید، سفیر این رژیم را احضار و ضمن تأکید بر جنایات جنگی اسرائیلی‌ها در فلسطین، حمله گسترده نیرو‌های اسرائیلی به صحن مسجدالاقصی را شدیداً محکوم کرد؛ رویدادی که در آن ۴۷۰ فلسطینی بازداشت و ۱۵۰ فلسطینی زخمی شدند. روس‌ها در ادامه نیز اسرائیل را به سوء استفاده از وضعیت ایجاد شده در اوکراین برای منحرف کردن افکار عمومی بین‌المللی در مسئله فلسطین متهم و تأکید کردند اسرائیل مسبب «طولانی‌ترین اشغال ارضی در دوران بعد از جنگ دوم» بوده و این اشغال با «موافقت غربی‌ها و به ویژه امریکا» تاکنون ادامه یافته است. همچنین روس‌ها گفته‌اند بر خلاف قطعنامه‌های مکرر شورای امنیت و مجمع عمومی ملل متحد، حاکمان اسرائیل به اشغالگری ادامه‌دار و افزودن اراضی فلسطینی‌ها ادامه می‌دهند و ارتباط کرانه باختری با جهان را قطع و غزه را تبدیل به زندانی بزرگ نموده‌اند. پوتین نیز در تماس تلفنی با محمود عباس بر «موضع‌گیری قاطع مسکو در قبال حقوق ملت فلسطین» تأکید کرد و گفت روسیه در تمام محافل و سازمان‌های بین‌المللی از حقوق فلسطینیان دفاع خواهد کرد. در این بین، پوتین با ارسال نامه‌ای محرمانه به نفتالی بنت، خواستار مشخص شدن موضوع «صحن الکساندر» شده که روسیه تزاری در مرکز بیت‌المقدس احداث کرده است.
علاوه بر موضع‌گیری تل‌آویو علیه مسکو در شورای حقوق بشر، قریب به ۱٠هزار تن از اتباع روسیه به اسرائیل مهاجرت کرده‌اند که در میان آن‌ها تعدادی از چهره‌های مخالف پوتین نیز حضور داشته‌اند و این موضوع باعث رنجش کرملین از تل‌آویو شده است.
به نظر می‌رسد به رغم مناسبات گرم مسکو- تل آویو، صهیونیست‌ها دامان غرب و ایالات متحده را بر روسیه ترجیح داده‌اند، اما در ایجاد موازنه میان این دو تلاش خواهند نمود. به همین دلیل به نظر نمی‌رسد صهیونیست‌ها در واکنش به اقدامات روسیه، به یکباره با تغییر موضع و با محکوم کردن مسکو به پشتیبانی از دولت اوکراین برخیزند. بنا بر اتفاقات رخ داده روزنامه هاآرتص به نقل از دولتمردان اسرائیل نوشته است: «احضار سفیر به معنای تیرگی روابط مسکو و تل‌آویو نیست و این موضوع صرفا یک «اعتراض کنترل‌شده» است.» با این وجود، نشانه‌های تنش میان مسکو و تل‌آویو به روشنی دیده می‌شود، به ویژه طی یک ماه گذشته، مسکو به کرات بر اختلاف نظر‌ها با اسرائیل تأکید کرده و این خود بیانگر وجود اختلافات ریشه‌ای و جدی میان آنهاست.
منبع: روزنامه جوان