به گزارش روابط عمومی بسیج اساتید استان خوزستان، دکتر سعید امان پور گفت: در شهرسازی، حداقل شیب ۲ و حداکثر ۱۰ درصد می باشد و شهر اهواز به طور متوسط شیب کمتری نسبت به حداقل شیب موردنظر در شهرسازی دارد همین امر، باعث ماندگاری آب در سطح شهر و معابر می شود.

وی ادامه داد: تنها راه برای حل این مشکل این است که آب‌های سرگردان ناشی از نزولات جوی و غیره، از طریق حفر کانال زیرزمینی تحت عنوان شبکه دفع آب های سطحی جمع آوری و مدیریت شوند.

این عضو هیات علمی گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: در خوزستان، زمین اشباع از آب سیلاب ابتدای سال جاری است و  با کمترین میزان بارش مشکل تجمع و انباشت آب‌های سطحی در اغلب مناطق پست استان و از آن جمله در مناطق فرودست شهر اهواز ایجاد می‌شود. از نظر زمین شناسان، فرونشست اخیر زمین در شهر اهواز همچون خیابان سلمان فارسی شاید به دلیل حفاری زمین برای شبکه مترو و یا هرگونه حفاری های دیگری صورت گرفته باشد.

وی درباره مدیریت آب‌های سرگردان سطحی در شهر اهواز، عنوان کرد: تنها راه حل این است که یک کانال زیرزمینی تحت عنوان شبکه دفع آب‌های سطحی احداث شود و این کانال به قدری حجیم باشد که بتواند همه آب‌های سطحی را در خود جذب کند چراکه شبکه فاضلاب تنها برای جمع‌آوری و دفع فاضلاب احداث شده است ولی در حال حاضر به دلیل فقدان وجود شبکه مختص جمع آوری آب‌های سطحی، در زمان بارندگی آب‌های ناشی از نزولات، وارد خطوط شبکه فاضلاب می شوند که البته نباید این کار صورت گیرد چرا که این شبکه جوابگوی این حجم از سیالات و فاضلاب نیست.

دکتر امان پور درباره شبکه دفع آب‌های سطحی در اهواز گفت: حتی در صورتی که طرح عمران و توسعه راهبردی شهر اهواز تصویب و اجراء شود، در حال حاضر این طرح عملی نمی شود زیرا شهرداری توان تامین و پرداخت بار مالی ناشی از اجرای پیشنهادهای طرح را حداقل در زمینه مدیریت آب‌های سطحی ندارد.

وی با اشاره به طرح‌های جامع شهری و نقشه تفصیلی، گفت: در طرح جامع شهری معمولا راهکاری برای حل مشکلات موجود در سطح شهر ارائه نمی شود و تنها به بیان معضلات شهری بسنده می شود. به طور مثال، برای نحوه مدیریت و حل مشکل آب‌های سطحی و آبگرفتگی‌های معابر که در چند روز اخیر در برخی شهرهای استان خوزستان و از آن جمله در شهر اهواز اتفاق افتاده است، راهکار موثری مطرح نشده که البته برای سایر مشکلات حاد این شهر از آن جمله برای چگونگی رفع مشکل مناطق فقیرنشین یا همان بافت فرسوده و اسکان غیررسمی نیز وضعیت به همین صورت است.

این عضو هیات علمی گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز عنوان کرد: بعدها وزارت راه و شهرسازی و زیر مجموعه آن یعنی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، ساختار و هویت اینگونه طرح‌ها را تغییر داد و خواستار آن شد که در کنار بیان مشکلات و معضلات شهری، راهکارهای موثر اجرایی برای حل مسائل و مشکلات شهری نیز ارائه شود. لذا، عنوان طرح‌های شهری جامع و نقشه تفصیلی که از آنها به عنوان سندهای توسعه شهری نیز نام برده می شود، به طرح؛ عمران و توسعه راهبردی تغییر پیدا کرد.

دکتر امان پور بیان کرد: در طرح‌های قدیم، مهندسین مشاور، تنها به شناسایی و ذکر مسائل و مشکلات شهری مانند «میزان مهاجرت درون کوچی، فقیرنشینی، اسکان غیررسمی، وضعیت آب های سطحی» اکتفا می کردند این در حالی است که در طرح‌های عمران و توسعه راهبردی، مهندسین مشاور موظف هستند در کنار ذکر همه مسائل و معضلات شهری و فراهم سازی شرایط مناسب برای شناخت کافی و جامع از وضعیت شهر، راهکارهای قابل اجراء و عملیاتی نیز برای حل آنها ارائه کنند.

وی ادامه داد: با وجودی که مدت ها از شروع فاز مطالعاتی تهیه طرح عمران و توسعه راهبردی شهر اهواز گذشته و هم اکنون این طرح تهیه شده اما هنوز جنبه اجرایی پیدا نکرده است.

دانشیار دانشگاه شهید چمران اهواز درباره مشکلات طرح‌های شهری افزود: مشکل اساسی اغلب طرح‌های شهری این است که به علت غیربومی بودن نیروهای شرکت‌های مهندسین مشاور، معمولا شناخت آنها از همه ابعاد شهرهایی که برای آن ها طرح تهیه می کنند، عمیق و واقعی نیست لذا، پیشنهادها و ایده‌هایی که ارائه می دهند، در عمل قابلیت اجرایی پیدا نمی کنند و حتی ممکن است اجرای آنها با توان فنی، اقتصادی و فرهنگی شهرداری ها همخوانی لازم نداشته باشند.

دکتر امان پور عنوان کرد: به طور مثال از جمله پیشنهادهای مهندسین مشاور شرکت عرصه، برای شهر اهواز آن است که به لحاظ گردشگری، اولویت بر آن باشد که قابلیت کشتیرانی رودخانه کارون در اهواز احیاء شود که احتمالا بخش مدیریت شهری نیز از این ایده استقبال می کند اما همه ما می دانیم که در عمل این ایده قابلیت اجرایی ندارد چراکه به دلیل برداشت‌ها، حفر تونل‌های انتقال آب و نیز احداث سدهای گوناگون مخزنی در بالادست و حوزه آبخیز رودخانه، دبی رودخانه‌ی کارون از ۷۰۰ مترمکعب در ثانیه  به ۱۰۰ متر مکعب کاهش یافته است و این موضوع حتی در محتوای تهیه طرح جدید توسعه، توسط شرکت مهندسین مشاور ذکر شده و این یعنی امکان احیای قابلیت کشتیرانی بر روی این رودخانه از بین رفته است.

وی ادامه داد: در داخل شهر اهواز و بر روی این رودخانه، به منظور سهولت تردد و دسترسی مناسب به طرفین رودخانه، پل های متعددی ساخته شده است که از نظر ارتفاع و یا فاصله کم ستون ها از یکدیگر، موضوع احیای کشتیرانی را امکان ناپذیر ساخته است.

این استاد دانشگاه عنوان کرد: برخی از محتوای نکات و ایده‌هایی که توسط مهندسین مشاور ارائه می شود، ممکن است با واقعیت سازگاری نداشته یا حداقل قابلیت اجرایی نداشته باشد. به همین دلیل، بعد از انقضای افق طرح، بعضا مشاهده می‌شود از صد درصد مطالب پیشنهادی، تنها درصد کمی از آن به مرحله اجرا می رسد که این می تواند از آن جهت باشد که پیشنهاد سند توسعه با واقعیت موجود شهر همخوانی نداشته است.

دکتر امان پور اظهار داشت: در شهرسازی شیب مناسب بین ۲ تا ۱۰ درصد است که در نظر گرفتن حداقل شیب ۲ درصد برای دفع آب‌های سطحی (آب‌های ناشی از نزولات جوی است که این آب‌ها به راحتی از سطح شهر عبور کرده و در خیابان ها ماندگاری نداشته باشد.

وی گفت: وضعیت شیب کلی در شهر اهواز به صورتی است که این شهر نه تنها از حداقل شیب موردنظر برخوردار نیست بلکه شیب متوسط آن ۱۶ صدم می باشد یعنی به جای اینکه سطح زمین در هر ۱۰۰ متر طول، حداقل ۲ متر و یا ۲۰۰ سانتی متر ارتفاع داشته باشد، حدودا ۱۶ سانتی متر اختلاف ارتفاع دارد.

این عضو هیات علمی گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: شهر اهواز ۱۸۴ سانتی متر کمتر از حداقل اختلاف ارتفاع، جهت داشتن حداقل شیب مناسب در شهرسازی دارا است که این امر دلیل اصلی ماندگاری آب در سطح معابر می شود.

وی ادامه داد: این وضعیت در برخی از مناطق و محلات شهر اهواز بغرنج تر بوده به طوری که شیب در محدوده‌هایی چون شهرک دانشگاه، معین زاده، اکباتان، بهارستان، پادادشهر، آخر آسفالت، کوت عبدالله، مهدیس، درویشیه، خروسیه گاومیش آباد و دیگر مناطق حتی کمتر از شیب متوسط در کل شهر اهواز می باشد لذا، تنها راه حل رفع مشکل آبگرفتگی، ایجاد شبکه‌ی دفع آب‌های سطحی است که ضروری است کانال زیرزمینی تحت عنوان شبکه دفع آبهای سطحی احداث شود و این کانال به قدری بزرگ باشد که بتواند تمام آب‌های سطحی را هدایت و جمع آوری کند که در حال حاضر به دلیل عدم وجود چنین شبکه‌‍ای، در زمان بارندگی آب‌های سطحی ناشی از آن وارد خطوط شبکه فاضلاب می شوند حال آن که شبکه فعلی فاضلاب جوابگوی جمع آوری و دفع مناسب فاضلاب نیز نمی باشد.

دکتر امان پور در پاسخ به این که چرا طرح عمران و توسعه راهبردی، راهکار مناسبی برای حل مشکل آب‌های سطحی ( با توجه به وضعیت شیب و عدم کشش شبکه2ی فاضلاب) حتی در مناطق جدید شهر ارائه نکرده است، گفت: با وجود گذشت مدت زمان طولانی از آغاز فاز مطالعاتی، طرح توسعه راهبردی هنوز به مرحله اجرایی نرسیده است زیرا هنوز مجموعه مدیریت شهری استانی و کشوری راجع به آن به جمع بندی نهایی نرسیده است.

این عضو هیات علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: طرح‌های شهری برای افق یا یک بازه زمانی مشخص تهیه می شوند و مدت هاست که افق و اعتبار زمانی طرح‌ قبلی به پایان رسیده اما هنوز طرح جایگزین مصوب و جنبه اجرایی پیدا نکرده است.

وی ادامه داد افزود: از جنبه دیگر حتی اگر در طرح توسعه موردنظر برای رفع مشکل جمع آوری آب های سطحی به این جمع بندی رسیده باشد که بایستی شبکه ای جدید برای دفع آب های سطحی در شهر ایجاد شود که البته نسخه درستی هم است، از آن جایی که هزینه اجرای این طرح بسیار بالا است، با بودجه و اعتبارات فعلی، شهرداری اهواز قطعا توان پرداخت بار مالی آن را ندارد لذا می توان گفت تا زمان نامعلومی در آینده، برای دفع مشکل موجود آب های سطحی در شهر اهواز فعلا کاری از دست کسی بر نمی آید!

دکتر امان پور اذعان کرد: براساس نظر زمین شناسان با توجه به بارندگی‌های ابتدای سال جاری، زمین از آب ناشی از سیلاب اشباع شده و سطح سفره‌های آب زیرزمینی بالا آمده است و از آن جایی که دیگر زمین توان جذب آب بیشتری ندارد بنابراین با کمترین میزان بارش با مشکل آب گرفتگی سطوح شهری مواجه می شویم.

این عضو هیات علمی ادامه داد: از دیگر دلایل بروز مشکل آبگرفتگی برخی از مناطق شهر اهواز این است که در ۲ بارندگی اخیر(یکی به میزان ۶۰ میلی متر و مورد دیگر حدودا ۷۴ میلیمتر) آن است که بارندگی با شدت و در مدت زمان بسیار کمی رخ داده اند حال آن که اگر این نزولات به تدریج و در طول شبانه روز اتفاق می افتاد، باشیم در طول شاهد این میزان از حجم آبگرفتگی در سطح شهر نبودیم.

وی با بیان اینکه به مدت چندین ماه قسمت های زیادی از مساحت استان خوزستان زیر پوشش حجم عظیمی از آب ناشی از سیلاب ابتدای سال قرار داشت، ادامه داد: هم اکنون وضعیت نمناکی خاک در قسمت های مذکور بالا بود و این نیز دلیل دیگری بر عدم سهولت جذب آب شده است و اگر سیلاب ابتدای سال اتفاق نمی افتاد، آب ناشی از نزولات جوی با این حجم از آبگرفتگی پدیدار نمی شد ضمن آنکه  برخلاف مناطق خارج از شهرها و حتی روستاها، سطوح شهری پوشیده از سازه های مختلف، سنگ فرش ها، موزاییک کاری ها، آسفالت و غیره، در جهت جذب آب به نوعی ایزوله یا نفوذناپذیر شده است.

دکتر امان پور درباره فرونشست های اخیر زمین در شهر اهواز عنوان کرد: این مشکل احتمالا به دلیل حفاری زمین جهت احداث خطوط مترو حادث شده باشد که طی آن زیر شهر به اصطلاح خالی شده زیرا عملیات ساخت خطوط قطار شهری هنوز به مرحله محکم سازی سطوح نرسیده است.

این عضو هیات علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز عنوان کرد: حتی در صورت محکم سازی و نیز بعد از تکمیل پروژه، هراز گاهی فرونشست هایی در همه شهرهای دنیا و از آن جمله در شهرهای مختلف کشور چین و شهرهای اروپایی و نیز در پایتخت کشور خودمان اتفاق می افتد در مجموع می توان گفت علت اصلی آن، دخالت انسان ها در طبیعت و تغییر لایه ها و ساختار درونی زمین است.

وی با بیان این‌که زمین با انجام انواع حفاری ها برای احداث خطوط مترو، شبکه فاضلاب، مخابرات، برق، آب و غیره، به تدریج مقاومت خود را از دست می دهد و با وقوع بارندگی های سنگین، این مشکل نمود بیشتری پیدا می کند، گفت: شاید فرونشست های اخیر زمین در اهواز ارتباطی با بارندگی و آبگرفتگی های اخیر نداشته باشد و بارها شاهد بوده ایم که چنین فرونشست هایی در برخی از شهرهای جهان گاها در فصل تابستان و ایام خشک سال اتفاق می افتد.

دکتر امان پور تاکید کرد: فرونشست‌های قطعی ناشی از سیل به این دلیل روی می دهد که در جریان بارندگی، وزن سنگینی بر محدوده مشخصی از زمین وارد می شود که به دلیل دخالت انسان در لایه های داخلی خاک، زمین مقاومت همیشگی خود را از دست می دهد، به عبارت دیگر، سنگینی فشار ناشی از تجمع آب، بسیار بیشتر از ظرفیتی است که زمین دگرگون یافته می تواند تحمل کند.