بررسی تاثیر تمدید تحریم ایسا (ISA) بر صنعت نفت ایران

asatid-ghadiri

بررسی تاثیر تمدید تحریم ایسا (ISA) بر صنعت نفت ایران


اندیشکده سرآمد با انتشار یادداشتی به بررسی تاثیر تمدید تحریم آیسا بر صنعت نفت ایران و تدوین راهبردهای سیاستی به منظور مقابله با آن پرداخته است.

به گزارش روابط عمومی سازمان بسیج اساتید کشور  و به نقل از جامعه اندیشکده‌ها، اندیشکده سرآمد در یادداشتی به بررسی تاثیر تمدید تحریم آیسا بر صنعت نفت ایران و تدوین راهبردهای سیاستی به منظور مقابله با آن پرداخته است.
 

در این یادداشت آمده است:

 

بر اساس توافق نامه برجام تحریم های اولیه لغو نشده و فقط برخی از تحریم های ثانویه در صورتی که ایران به تعهدات خود پایبند باشد و آژانس این پایبندی را تایید کند، برای مدت ۱۲۰ روز لغو می گردند. در میان تحریم های ثانویه، قانون تحریم آیسا از گستردگی و اهمیت بالایی برخوردار است و حوزه نفت و گاز را شامل می شود. این قانون در سال ۲۰۱۶ برای مدت ده سال تمدید شد که البته ناقض برخی مواد برجام است. نااطمینانی از وضعیت این تحریم ها باعث شده است که شرکت های خارجی نفت و گاز، علی رغم وجود جذابیت های اقتصادی، در پروژه های نفت و گاز ایران مشارکت نکنند.

 

ضرورت و اهداف پژوهش

وابستگی اقتصادی کشور به درآمدهای ناشی از تولید نفت و گاز باعث شده است که همواره هدف تحریم های آمریکا علیه ایران قرار بگیرد. در میان تحریم های نفتی، تحریم آیسا از بالاترین درجه اهمیت و گستردگی برخوردار است. به منظور مقابله با اثرات این تحریم، لازم است ضمن شناخت مواد قانون آیسا، به بررسی و تحلیل زمینه های اثرگذاری بر صنعت نفت و گاز کشور پرداخته شود.

 

قانون تحریم آیسا (ISA)

قانون آیسا اولین بار در دوره ریاست جمهوری کلینتون در سال ۱۹۹۶ به تصویب رسید که با ایجاد تحریم فراسرزمینی یک جانبه علیه ایران، تمام شرکت های آمریکایی و غیرآمریکایی را از داشتن دادوستد بالای ۲۰ میلیون دلار در حوزه میادین نفت و گاز ایران منع می کند. مطابق با این قانون، ایالات متحده آمریکا می تواند شرکت های خاطی را مجازات کند. قانون آیسا که جزو تحریم های ثانویه محسوب می شود، در سال های ۲۰۰۱، ۲۰۰۶ و ۲۰۱۶ نیز به مدت ۱۰ سال تمدید شد.

 

گزارش کارشناسی کنگره آمریکا، پنج ماشه برای فعال شدن تحریم های آیسا معرفی می کند:

  • سرمایه گذاری برای توسعه میدان های نفت و گاز ایران: هر نوع فعالیتی را که سالانه بیش از ۲۰ میلیون دلار سرمایه گذاری در بخش انرژی انجام شود، شامل می گردد.
  • فروش سلاح های کشتار جمعی و فناوری های مربوطه، تسلیحات پیشرفته متعارف و مشارکت در استخراج معادن اورانیوم،
  • فروش بنزین
  • فراهم آوردن تجهیزات یا خدمات برای تولید نفت، گاز و محصولات پتروشیمی
  • حمل ونقل نفت خام ایران

 

بر اساس توافق نامه برجام، تمام تحریم های اولیه آمریکا باقی می مانند و از میان تحریم های ثانویه، برخی تحریم های اقتصادی مالی مربوط به بحث هسته‌ای، مشروط به اینکه ایران تعهداتش را انجام دهد و آژانس نیز آن را راستی آزمایی نماید، متوقف می شوند. این توقف ها به معنای لغو تحریم ها نبوده و هر ۱۲۰ روز یکبار، در صورت تحقق شرایط مذکور در برجام، لغو می شوند. به این ترتیب، همواره احتمال بازگشت تحریم های ثانویه، به ویژه تحریم های آیسا، وجود دارد. همچنین بر اساس قوانین موضوعه آمریکا، رییس جمهور می تواند به طور موقت از اجرای بخشی از قانون اغماض کند یا بخشی از آن را استثنا قائل شود. این اجازه ها محدود به بازه های ۱۲۰ روزه یا ۱۸۰ روزه است.

 

وضعیت آینده صنعت نفت ایران با تمدید قانون آیسا

علی رغم جذابیت بالای صنعت نفت ایران برای سرمایه گذاران خارجی، به نظر می رسد حفظ ساختارهای تحریم به وسیله تمدید تحریم آیسا با مکانیزم توقف اجرا، و نیز پیچیدگی شرایط و ابهاماتی که در خصوص عملکرد دولت آینده آمریکا وجود دارد، سبب می شود شرکت های نفتی بین المللی حداقل تا زمانی که چشم انداز سرمایه گذاری در ایران واضح تر گردد، جانب احتیاط را پیش گرفته و منتظر عملکرد دولت ترامپ در خصوص برجام و تحریم ها بمانند. لذا تحریم های آیسا بزرگ ترین ریسک و چالش پیش روی سرمایه گذاران خارجی برای مشارکت در پروژه های نفتی ایران نیز به حساب می آید، به نحوی که شرکت های خارجی مشتاق به فعالیت در پروژه های نفتی ایران به دلیل تحریم نتوانستند وارد ایران شوند و یا مجبور به ترک پروژه های خود گردیدند.

 

از طرفی، بر اساس قانون آمریکا، تمدید ده ساله قانون آیسا در سال ۲۰۱۶، ناقض برخی از مواد برجام محسوب می شود. اما به دلیل ضعف ساختاری برجام امکان پاسخگویی مناسب از جانب دولت ایران به موارد نقض برجام از جانب آمریکا وجود ندارد. همچنین بر اساس مکانیزم حل وفصل اختلافات تحت برجام، اگر ایران از آمریکا به دلیل عمل نکردن به تعهداتش شکایت نماید، در نهایت ظرف ۳۰ روز تمام قطع نامه های قبلی علیه ایران برمی گردد.

 

الزامات راهبردی ایران

ایران باید راهبردی متناسب با شرایط کنونی اتخاذ نماید که ضمن بهره مندی حداکثری از توافق نامه برجام، اثر تهدیدات آینده در حوزه انرژی را به حداقل برساند.

 

راهبرد کوتاه مدت

با گذشت دو سال از اجرای برجام، واضح است که آمریکا نسبت به آن پایبند نبوده و همواره در حال مانع تراشی برای ایران بوده است. لذا ایران نمی تواند به برجام به عنوان راه حل اصولی و قابل اطمینان برای بلندمدت تکیه نماید. اما با توجه به اینکه ایران به تمام تعهدات خود در برجام پایبند بوده است، باید حداکثر تلاش را برای بهره مندی از حقوق ذکر شده در برجام به کار گیرد. همچنین باید ضمن اتخاذ تدابیر مناسب در برابر کارشکنی های آمریکا، زمینه سرمایه گذاری شرکت های بین المللی را در ایران فراهم نماید.

 

راهبرد بلندمدت

به منظور کاهش تهدیدات ناشی از تحریم ها در بخش انرژی، بخش هایی که توسط تحریم ها مورد هدف قرار گرفته‌اند، شناسایی و اقدامات لازم در بلندمدت پیشنهاد می شود:

  • وابستگی و اتکا ایران به فروش نفت خام و درآمدهای حاصل از آن برای اداره کشور: به منظور مقابله با این نقطه ضعف، به کارگیری راهکارهای اقتصاد مقاومتی پیشنهاد می شود: الف) اتکا بودجه کشور به نفت قطع گردد و با مالیات و تولید داخلی جایگزین گردد؛ ب) تکمیل زنجیره ارزش افزوده و جایگزینی صادرات فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی. شایان ذکر است که ۷۰% محصولات مورد استفاده در زندگی روزمره، محصولات پتروشیمی هستند و از ۲۰۰ هزار نوع محصول تولیدی از گاز، تنها ۲۰۰ نوع محصول در ایران تولید می شود. این راهبرد از دو نظر قابلیت اجرا دارد، اولا ارزش افزوده محصولات تولیدی از نفت و گاز در داخل کشور بسیار بیشتر از درآمد فروش نفت است؛ دوما اگرچه ممنوعیت خرید محصولات پتروشیمی نیز در قانون تحریمی آیسا ذکر شده است، اما به دلیل تنوع این محصولات و عدم توانایی برای ردیابی محصولات، تمدید آیسا بر صادرات آن ها تاثیر چندانی نخواهد گذاشت.

 

  • وابستگی ایران به سرمایه و توان تکنولوژیکی شرکت های خارجی برای توسعه میادین نفت و گاز: به منظور مقابله با این تهدید، پیشنهاد می شود سیاست اتکا به توان داخلی و جبران کمبودهای آن از طریق ایجاد و حمایت از توسعه شرکت های دانش بنیان در حوزه صنعت نفت و گاز اتخاذ گردد.

 

جمع بندی

با تمدید ده ساله تحریم های آیسا در سال ۲۰۱۶، علاوه بر نقض برخی مواد توافق نامه برجام، باعث گردید که وضعیت صنعت نفت و گاز ایران همواره با ابهام و تردید همراه باشد و درنتیجه شرکت های خارجی برای مشارکت در پروژه های ایران تمایلی نداشته باشند. به منظور مقابله با تهدیدهای ناشی از تحریم های آیسا، استفاده از حقوق ذکر شده در برجام برای حضور شرکت های خارجی و بین المللی نفت و گاز در ایران، در کوتاه مدت پیشنهاد می گردد. با توجه به اینکه برجام راه حل قابل اطمینانی نیست، دو راهبرد در بلندمدت نیز پیشنهاد می شود که از بندهای اقتصاد مقاومتی منتج شده‌اند: اول، کاهش و حذف وابستگی بودجه کشور به درآمد فروش نفت و گاز با استفاده از تکمیل زنجیره ارزش افزوده و اتکا به تولید داخلی و مالیات؛ دوم، کاهش و حذف وابستگی به سرمایه و توان تکنولوژیکی شرکت های خارجی برای توسعه میادین نفت و گاز با استفاده از رویکرد ایجاد و حمایت از شرکت های دانش بنیان در حوزه صنعت نفت و گاز.

لازم به ذکر است؛ این مطالعه توسط مرکز پژوهشی آرا در سال ۱۳۹۷ انجام شده است.

انتهای پیام/

 
 
 
 
 

افزودن دیدگاه جدید

About text formats

Restricted HTML

  • تگ‌های HTML مجاز: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.